Nowelizacja ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych

W ramach wdrożenia do krajowego systemu prawnego zmian wynikających z dyrektywy 2019/2162 w projektowanej ustawie przede wszystkim:

• wprowadza się definicję listu zastawnego, odwołującą się do mechanizm podwójnego regresu, który zapewnia inwestorom możliwość dochodzenia roszczeń zarówno w stosunku do emitentów listów zastawnych, jak i z puli aktywów stanowiących zabezpieczenie listów zastawnych,

• uzupełnia się zakres pojęć stosowanych na gruncie ustawy o definicje aktywów podstawowych, aktywów zastępczych, aktywów stanowiących zabezpieczenie listów zastawnych oraz puli aktywów stanowiących zabezpieczenie,

• proponuje się rozszerzenie zakresu podstaw emisji publicznego listu zastawnego,

• ustanawia się warunki umożliwiające zakwalifikowanie instrumentów pochodnych do puli aktywów stanowiących zabezpieczenie listów zastawnych,

• określa się zasady stosowania przez banki krajowe oznaczeń „europejska obligacja zabezpieczona” i „europejska obligacja zabezpieczona (premium)”,

• modyfikuje się zasady kalkulacji bufora płynności dla puli aktywów stanowiących zabezpieczenie listów zastawnych,

• wskazuje się warunki uzyskania zezwolenia na program emisji hipotecznych lub publicznych listów zastawnych oraz dodatkowe wymogi dotyczące monitorowania przez Komisję Nadzoru Finansowego prowadzonych przez banki hipoteczne programów emisji,

• wprowadza się wymogi informacyjne dotyczące programów emisji listów zastawnych w celu umożliwienia inwestorom badania profilu ryzyka danego programu oraz formułuje się szczególne obowiązki sprawozdawcze dla banków hipotecznych wobec organu nadzoru (Komisji Nadzoru Finansowego),

• ustanawia się uprawnienia dla Komisji Nadzoru Finansowego do nakładania sankcji administracyjnych.

Już w 2015 roku następowały zmiany które miały na celu rozwój rynku listów zastawnych emitowanych przez banki hipoteczne, będących długoterminowymi dłużnymi papierami wartościowymi, które charakteryzują się wysokim poziomem bezpieczeństwa i niskim ryzykiem inwestycyjnym.

Czym jest bank hipoteczny?

Bank hipoteczny – bank wyspecjalizowany w udzielaniu kredytów hipotecznych na cele budownictwa mieszkaniowego i przemysłowego. Środki na finansowanie swojej działalności pozyskuje głównie z emisji hipotecznych listów zastawnych, ale także poprzez przyjmowane lokaty terminowe, emisję obligacji i zaciągane kredyty.

Co zmieniło się już kilka lat temu

Najważniejsze zmiany wprowadzone do projektu nowelizacji ustawy:

• Umożliwienie wykorzystywania przez banki na szerszą skalę refinansowania działalności kredytowej poprzez emisje listów zastawnych. Służyć temu ma zapewnienie mechanizmów zwiększających bezpieczeństwo listów zastawnych, transparentność procesu upadłościowego emitentów oraz atrakcyjność listu zastawnego dla potencjalnych inwestorów;

• Zwiększenie ustawowej ochrony praw wierzycieli (nabywców) z listów zastawnych, poprzez wprowadzenie szczegółowych zasad regulujących proces zaspokajania wierzycieli i określenie przebiegu procesu upadłości banku hipotecznego;

• Wprowadzenie rozwiązań mających na celu podwyższenie bezpieczeństwa w działalności banków hipotecznych. Banki hipoteczne zostaną zobowiązane do utrzymywania wymogu nad zabezpieczenia listów zastawnych w wysokości co najmniej 10 % wartości emisji oraz bufora płynności na zabezpieczenie obsługi odsetek od listów zastawnych w okresie kolejnych 6 miesięcy.

• Podwyższenie limitu umożliwiającego refinansowanie, ze środków uzyskanych z emisji listów zastawnych, kredytów udzielanych na cele mieszkaniowe, z dotychczasowego poziomu 60 % do poziomu 80 % bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości.

• Zrównanie w sferze prawno-podatkowej, w zakresie dotyczącym tworzenia przez bank obowiązkowych rezerw celowych, pozycji kredytów nabytych przez bank hipoteczny w stosunku do kredytów udzielonych przez taki bank, co umożliwi nabywanie przez banki hipoteczne portfeli wierzytelności od banków uniwersalnych.

• Zwiększenie możliwości inwestowania w listy zastawne przez otwarte fundusze emerytalne i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe.

Proponowane zmiany zwiększą poziom bezpieczeństwa wierzycieli z listów zastawnych, a więc obniżą koszty kredytów przez tańsze finansowanie działalności kredytowej dla banków przy jednoczesnym zniesieniu aktualnych barier związanych z atrakcyjnością listu zastawnego dla jego inwestorów.

Wprowadzenie rozwiązań mających na celu rozwój długoterminowych papierów wartościowych, jakimi są listy zastawne, zmniejszy praktykę finansowania wieloletnich kredytów przez krótkoterminowe depozyty umacniając bezpieczeństwo sektora bankowego. Jednocześnie wdrożenie zakładanych rozwiązań umożliwi bankom wypełnienie norm regulacyjnych, obligujących banki do ograniczenia ryzyka wynikającego z finansowania długoterminowych aktywów krótkoterminowymi pasywami (uchwalony na poziomie unijnym 26 czerwca 2013 r., tzw. pakiet CRD IV).

Nowe rozwiązania umożliwią zniesienie barier prawnych, które przez blisko 18 lat od dnia wejścia w życie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych, uniemożliwiały rozwój tego rynku. Projekt przewiduje implementację najlepszych praktyk światowych w zakresie emisji listów zastawnych, w tym obowiązek: utrzymywania bufora płynności, utrzymywania dodatkowego zabezpieczenia emisji listów zastawnych czy obowiązek przeprowadzania testów umożliwiających identyfikację potencjalnego ryzyka upadłości banku hipotecznego. Projekt ustawy wprowadza również nowe procedury w zakresie postępowania upadłościowego wobec banku hipotecznego, skutkujące większą pewnością zabezpieczenia.

Nowe rozwiązania oznaczają pozytywne skutki zarówno dla banków, jak też dla ich klientów oraz gospodarki ogółem. Przyczynią się do zapewnienia bezpieczeństwa funkcjonowania banków, w tym bezpieczeństwa gromadzonych środków klientów banków, poprzez dywersyfikację źródeł finansowania i lepsze dopasowanie terminów zapadalności aktywów i pasywów (aktualnie finansowanie polskich banków, w tym finansowanie długoterminowych kredytów mieszkaniowych, oparte jest przede wszystkim na krótkoterminowych depozytach).

Projektowane przepisy podwyższą jakość polskich listów zastawnych, co przełoży się na obniżenie kosztów finansowania w bankach. Niższe koszty finansowania powinny natomiast prowadzić do obniżenia kosztów kredytów oferowanych przez banki konsumentom i przedsiębiorcom.

Szacuje się, że kapitał pozyskany z emisji listów zastawnych zostanie przeznaczony na dodatkową akcję kredytową, głównie w obszarze kredytów hipotecznych oraz kredytów dla przedsiębiorstw, co z jednej strony zwiększy dostępność kredytu i umożliwi większej części społeczeństwa zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, a z drugiej strony pozytywnie przełoży się na gospodarkę i jej potencjalny wzrost.